پرسشی از دکتر مجید حاجی‌فرجی رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور
مهدیه آقازمانی
اغلب افراد (چاق و غیرچاق) از صدمه‌هایی که چاقی به بدنشان وارد می‌کند اطلاع دارند ولی همیشه راه میانبر و کوتاه‌تر طرفداران بیشتری دارد. یکی از این راه‌های میانبر، استفاده از دستگاههای لاغری است که در مطب‌های برخی از متخصصان تغذیه و کلینیک‌های زیبایی وجود دارد و خیلی‌ها استفاده از آنها را راه بی‌دردسر کاهش وزن می‌دانند. هرچند این دستگاه‌ها غیرمجاز نیستند و استفاده از آنها در کشورهای دیگر نیز غیرعلمی ذکر نشده اما آنچه اهمیت دارد این است که عملکرد این دستگاه‌ها چیست و چه افرادی باید از آنها استفاده کنند؟ دکتر مجید حاجی‌فرجی، متخصص تغذیه که علاوه بر آنکه رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور است، مسئولیت کمیته کشوری استانداردهای خدمات مشاوره تغذیه و رژیم‌درمانی را برعهده دارد، به این سوالات پاسخ می‌دهد.
سلامت: دستگاه‌هایی که به‌عنوان دستگاه لاغری در مطب‌های برخی از متخصصان تغذیه استفاده می‌شوند، چه عملکردی دارند؟
ابتدا باید بگویم دستگاهی به‌عنوان دستگاه کمک‌لاغری در دنیا وجود ندارد بلکه این دستگاه‌ها به‌عنوان دستگاه کمک‌اندازه شناخته می‌شوند. در واقع، این دستگاه‌ها به افرادی که چاقی موضعی دارند کمک می‌کند تا کنار رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی، چربی‌های موضعی‌شان را کم کنند. با اینکه، تنوع این دستگاه‌ها زیاد است ولی باید بدانیم قرار نیست به تنهایی کسی را لاغر کنند.
سلامت: آیا فقط افرادی که چاقی موضعی دارند واجد شرایط استفاده از دستگاههای لاغری هستند؟
نمی‌توان گفت که استفاده از این دستگاه برای گروهی لازم است و برای گروه دیگر لازم نیست، تشخیص این موضوع با متخصص تغذیه است. البته باوری که بین مردم در مورد این دستگاه‌ها وجود دارد اغواگرانه است و آنها تصور می‌کنند این دستگاه‌ها قرار است در مدت زمان کوتاهی آنها را به وزن دلخواهشان برساند در حالی که این دستگاه‌ها اصلا دستگاه لاغری نیستند. گاهی یک فرد، چاقی مفرط دارد و اصلا این دستگاه‌ها برایش سودی ندارد، بنابراین متخصص باید تشخیص دهد چه فردی واجد شرایط استفاده از این دستگاههای کمک اندازه است.
سلامت: همان‌طور که شما هم اشاره کردید این دستگاه‌ها انواع مختلفی دارد. کدام‌یک نتیجه بهتر و عوارض کمتری دارد؟
در حال حاضر استفاده از این دستگاه‌ها استاندارد مشخصی ندارد و ما در حال تدوین استانداردهای استفاده از آنها هستیم. آنچه بیشتر مورد تایید ماست دستگاههای کمک اندازه غیرتهاجمی است یعنی دستگاههای غیر لیزری. در دنیا هنوز در مورد عوارض استفاده از دستگاههای غیرتهاجمی گفته نشده و استاندارد ملی نیز برای آن وجود ندارد. دستگاههای غیرتهاجمی معمولا به‌صورت ماساژدهنده یا سفت‌کننده (لیفتینگ) عمل می‌کنند؛ یعنی عروق زیر پوست را فعال می‌کنند تا از این طریق خونرسانی فعال شود و لایه‌های چربی جابجا شوند و به این ترتیب باعث کاهش اندازه می‌شوند. برای روشن شدن موضوع به یکی از موارد استاندارد‌سازی اشاره می‌کنم؛ براساس پروتکلی که ما تهیه کردیم باید حداقل 10 درصد از اضافه وزن با رژیم رفع شده باشد، بعد استفاده از دستگاه مجاز است.
سلامت: در حال حاضر هم دستگاههای تهاجمی و هم غیرتهاجمی در مطب‌ها وجود دارد و منع قانونی ندارد. آیا منظورتان این است که دستگاههای تهاجمی عوارض دارند؟
تهاجمی‌ها بیشتر در مطب متخصصان پوست استفاده می‌شوند و این دستگاه‌ها نیز هنوز استاندارد مشخصی ندارند و تدوین استاندارد آن به متخصصان سایر رشته‌ها مانند پوست و زیبایی سپرده شده است. از نظر ما دستگاههای غیرتهاجمی کم‌عارضه‌تر هستند ولی چون هنوز در وزارت بهداشت، استاندارد خاصی برای آن تعریف نشده، هم متخصصان پوست و هم متخصصان تغذیه از آن استفاده می‌کنند و البته منعی هم ندارد ولی زمانی که استانداردها نهایی شد متخصصان بر اساس پروتکل باید از این دستگاه‌ها استفاده کنند. البته در شهرستان‌ها به‌دلیل مشکلاتی که استفاده از این دستگاه‌ها به‌دلیل نداشتن استاندارد مشخص ایجاد کرده بود ممانعت‌هایی برای استفاده از آنها در نظر گرفته شد.
سلامت: تا زمانی که این استانداردها نهایی و ابلاغ شود شما توصیه می‌کنید افرادی که تمایل به استفاده از این دستگاه‌ها دارند به متخصصان پوست مراجعه کنند یا متخصصان تغذیه؟
قطعا بهتر است برای مشکل چاقی به متخصصان تغذیه و رژیم‌درمانی مراجعه شود ولی شاید بعد از تدوین استانداردها، وزارت بهداشت به این نتیجه برسد که گروه‌های تخصصی دیگر نیز می‌توانند از این دستگاه‌ها استفاده کنند. یکی از مشکلات اصلی در مورد استفاده از این دستگاه‌ها این است که هم افراد غیرمتخصص مانند آرایشگرها از آن استفاده می‌کنند و هم متخصصان پوست و زیبایی و هم متخصصان تغذیه و رژیم‌درمانی در حالی که باید مشخص شود چه افرادی مجاز به استفاده از آن هستند و گروه‌های هدف برای استفاده از دستگاههای تهاجمی و غیرتهاجمی کدامند.
